داستان شهر ارگان، بهبهان قدیم
ناصرخسرو قبادیانی که در سال 443 ه.ق. به ارجان سفر کرده می نویسد:(۲۵)
ارجان شهری بزرگ است. و در او بیست هزار مرد بود. ودر جانب شرقی آن رودی است

 که از کوه در آید و به جانب شمال آن رود،چهار جوی عظیم بریده اند و آب از میان شهر

به در برده، که خرج بسیار کرده اند و از شهر بگذرانیده و به آخر شهر بر آن باغها

و بستانها ساخته و نخل و نارنج و زیتون بسیار باشد.(25) (8 )آثار چهر نهر مزبور امروز

 نیز وجود دارند. (25)شهرارجان 6 دروازه به نامهای دروازه اهواز، دروازه ریشهر، دروازه شیراز

، دروازه میدان، دروازه کیالین(کیل کنندگان)،

دروازه رصافه(سنگ فرش) داشته است. خانه شاه که امروزه ویرانه ان به سرای ملک معروف است

، در جنوب شرقی شهر قرار داشته و بازار، که هنوز خرابه هایش را بازار ارجان گویند، در شمال

شرقی خانه شاه بوده است.(25)بزرگترین تل شهر ارجان، همایون یا تل حومه است. در جلو تل،

 همایون دروازه نام دارد و احتمالا یکی از ششدروازه شهر است.(25) (9)
مسعودی مولف کتاب مروج الذهب در شرح آتشکده های ده گانه قدیم ایران می نویسد:(25)

«آتشکده دیگر در شهر ارگان فارس{تا چند سال پیش جزو فارس بوده و پیش از انقلاب به خوزستان

 ملحق شد} بود و به روزگار بهراسف بنا شده بود. این ده اتشکده پیش از ظهور زرادشت پسر

اسبیمان، پیامبر مجوس،بوده است.»(25) (10)

با توجه به بعثت زرتشت در سال 630 ق.م. تولد وی را در حدود همین سالها نوشته اند.(فرهنگ مترجم، ش2817.)

آتشکده ارجان یا ارگان حدود 800 سال قبل از میلاد، فروزان بوده است و اگر بهراسف نیز همان بیوراسف

یا ضحاک باشد

، قدمت شهر ارجان به 2213 ق.م. می رسد. (7)
ایالت ارجان قبل از ساسانیان موسوم به آریاگان یعنی محل سکونت آریاها و مرکز آن شهر قدیمی ارگان

(مخفف آریاگان) بود.

 در دوره اسلامی واژه ارگان را معرب کرده، ارجان نامیدند.(25)
در آغاز سده 6 ه.ق. عوامل زیر باعث خرابی تریجی شهر ارجان شدند: شکستن سد ارجان و مختل شدن

 امور کشاورزی؛

ناامنی منطقه در اثر استیلای ملاحده بر قلاع{قلعه ها} اطراف شهر؛ نداشتن دیوار دفاعی و نیروی نظامی به

 منظور حفظ امنیت

 این سرزمین.(25 )بعضی نیز زلزله ای عظیم را عامل آن دانسته اند.
پس از خرابی ارجان، شهر بهبهان که از روستاهای تابع آن بود، رو به آبادی نهاد و به مرور شهری شد که

جانشین ارجان گردید.(25) (۱۱)

 

ادامه دارد ....