آثار و بناهای تاریخی شهر بهبهان

آ: تلال
از شهر ارجان در زمینی به مساحت حدود هزار هکتار، تل و تپه های زیادی جای خانه ها باقی مانده (اند. وسعت زمین اشغال شده و کثرت تپه های موجود، عظمت شهر را در زمان آبادی می رساند.(7
ب: پل شکسته
پل کسری در 200 متری شرق راه بهبهان به امام زاده جعفر بر رودخانه تاب ساخته شده و از بناهای (زمان ساسانیان است. (7
(لسترنج مولف کتاب جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی درباره این پل می نویسد:(7
بیش از سه هزار ذراع طول داشت و از بناهای زمان ساسانیان بود و پل خسروی نامیده می شد و سر راه قریه دهلزان(دهلیزان) قرار داشت.»(7)(12)
(تابستانها که آب رودخانه تاب فروکش می کند، پل کسری{شکسته} نمایان می شود.(7

پ: پل و بند بکان
بند و پل بکان بر روی رودخانه تاب در محلی به نام بکو (بکان) ساخته شده اند و از بناهای معروف زمان خود بوده اند که در زمان خلافت امویان به کمک یکی از توانگران فارس به نام دیلمی، که پزشک (مخصوص حجاج بن یوسف بود، بنا شدند.(7
(تاریخ بنای این پل را باید در فاصله سالهای 75 و 95 ه.ق. دانست.(7
در شمال این بند و پل پیوسته به آن چهار آسیاب آبی دایر بوده که سنگهای آن بر حول محور افقی گردش می کرده اند و آثار آنها تا به امروز باقی است.(7) (14)
(لسترنج می نویسد:(7
نزدیک شهر دو پل سنگی معروف بر روی رودخانه تاب ساخته شده بود که از روی آن پلها به خوزستان می رفتند و هنوز آثار آنها باقی است. بنای یکی از آن دو پل را منسوب به دیلمی پزشک 12)(7)حجاج حاکم عراق در زمان امویان دانسته اند.
(ابن حوقل مولف کتاب صورة الارض درباره پل بکان می نویسد:(7
«این پل میان فارس و خوزستان قرار دارد و بی نظیر است و به عقیده من از پل قرطبه اندلس بزرگتر می باشد و ان را بعضی از بومیان فارس ایجاد کرده اند.»(7)(15)

(حاج میرزا حسن حسینی فسایی مولف فارسنامه ناصری می نویسد:(7
این شهر[ارجان] را در کنار جنوبی رودخانه تاب که اکنون به رودخانه کردستان شهرت یافته، ساخته اند و بر این رودخانه از دروازه شهر ارجان، بندی بسته و بر روی بند پلی ساخته اند و آن را پل بکان که نام محله ای از ارجان است گویند و تا کنون قوائم آن بند و پل باقی است.(7)(16)

ت: مسجد جامع بکان
مسجد جامع بکان در شمال شهر بهبهان در کنار رودخانه تاب واقع است. طاقهای شبستان مسجد از سنگ تراشیده شده و ملاط گچ ساخته شده اند. دور محراب آن آیات قرآنی نوشته شده است. تاریخ بنای آن به خط کوفی در سنگی که اکنون در دیوار جنوبی شبستان مسجد نصب است نقر شده.(7)
می گویند هنگامی که حضرت رضا(ع) عازم خراسان بوده از شهر ارجان عبور کرده و در مسجد جامع (محله بکان نمازگزارده است. این مسجد هم اکنون به قدمگاه امام رضا(ع) موسوم است.(7

ث: حمام محله بکان
حمام بکان در حدود 50 متری غرب بند و پل بکان، در کناره جنوبی رودخانه تاب واقع است. آثار حوض، (خزینه، و رخت کن آن تا به امروز باقی است.(7)(17

ج: کتیبه های تنگ تکاب
تنگ تکاو یا دربند پارس در 9 کیلومتری شمال شهر بهبهان واقع است. در اوایل تنگ تکاب که معبر کوهستانی جاده قدیمی بین النهرین_استخر ، و جاده خوزستان_فارس در دوره اسلامی بوده است، و به فاصله کمی از مدخل تنگ، چند کتیبه به خط فارسی نستعلیق ساده بر روی سنگ کوه کنده شده است.(7)

چ:مجسمه و ظرفهای سنگی
به هنگام تسطیح اراضی ناحیه ارجان بهبهان، یک مجسمه سنگی به شکل قو یا مرغابی که در یک قسمت بدن آن یک سطر خط میخی حک شده، و همچنین دو ظرف سنگی دیگر در اوایل هزاره اول ق.م. کشف شده اند که بر آنها نقش سر مرغابی به صورت برجسته حک شده است.(7)
..شاید اشیای پیدا شده مربوط به زمان کیتین هوتران باشند، زیرا این اشیاء در نزدیکی آرامگاه این پادشاه پیدا شده اند. (7)

ح: قلعه ارجان{ارگان یا آریاگان}
(پل آمیر مولف کتاب خداوند الموت، قلعه ارجان را چنین توصیف کرده است:(7
قلعه ارجان بالای کوهی سنگلاخ بنا شده است. قلعه در مرتفع ترین قسمت کوه، متکی به یک تخته سنگ بزرگ ساخته شده و آب باران و برف از همان تخته سنگ وارد انبارهای قلعه می گردیده و آنها را پر می کرده است. برجهای قلعه به شکل مکعب می باشد که اسلوب ساختمان برجها از قلاع رومی اقتباس گردیده است.
صحن قلعه ارجان چهل ذرع در چهل ذرع می باشد و اطراف صحن سه طبقه حجره یکی بالای دیگری دیده می شد و تمام حجره ها دارای طاق چند شاخه معروف به طاق رومی که محکمترین طاقها به حساب م یآید می باشد. برکیارق فرزند ملکشاه سلجوقی به دستور حسن صباح رهبر فرقه اسماعیلیه در قلعه ارجان زندانی بوده است.(7)(18)

خ: سایر آثار تاریخی و زیارتگاهها:
کاروانسرای نزدیک دژ مهتابی، پل دختر، پشت گرد، بقعه سبز پوش، کلاه فرنگی، چهل ستون، تل سنگر، بی بی زبیده، گل بی بی، شهزاده حسین، بی بی خدیجه، شاهزادگان حسین و ابوطالب و..

...ادامه دارد