سابقه تاریخی
در قدیم، مرکز حکومتی این ناحیه، «ابزقباد»، «به از آمد قباد»، «قباد خره»، و «ارگان» نام داشت. (1)
حمزه اصفهانی می نویسد:(1)
«قباد، شهری بنا کرد و به از آمد کواد که همان ارجان است و به آمد یعنی بهتر از آمد، و ولایتی را تابع آن کرد.» (1) (3)
مقدسی در وصف بهبهان می نویسد:(1)
ارجان خوره ای(ولایتی) است بس مهم دشتی و کوهستانی و دریایی پر از درختان نخل، انجیر، زیتون و دخل نعمتهای فراوان است. عضدالدوله دیلمی مکرر میگفت: مقصود من از داشتن عراق عرب بلند نام است و از داشتن ارجان، دخل آن. و ارجان نام پیر قرقیسیا، پسر فارس بوده که از پدرش قهر کرده و از نزدش خارج شد و این ولایت را آباد کرد. (1) (4)

یاقوت حموی درباره شهر ارجان گفته است:(1)
فارسیان گویند نخستین کسی که ارجان را احداث کرد، قبادبن فیروز بود.در زمانی که ملک را از جاماسب پس گرفت و با رومیان بجنگید و میافارقین و آمد[دیار بکر] را فتح کرد، پس امر کرد شهری در مرز فارس و خوزستان احداث کردند و آن را ابز قباد نام نهادند و اسیران آن دو شهر را در انجا ساکن ساخت و این ولایت تشکیل گردید.(1)

نام بهبهان برای اولین بار در نیمه دوم سده 8 ه.ق. در تاریخ ذکر شده است. مولف فارسنامه ناصری ضمن شرح وقایع سال 786 ه.ق. می نویسد:(1)
شاه منصور که دراواخر حیات شاه شجاع، والی شوشتر بود، اخبار سلطان زین العابدین و شاه یحیی را شنید در طمع مملکت فارس افتاده از بهبهان و شولستان تا حدود کازرون را تاخته، خرابی بسیار نمود...(1) (5)

شرف الدین علی یزدی، مولف ظفرنامه، در شرح وقایع سال 795 ه.ق. و لشکر کشی تیمور گورکان به فارس می گوید:(1)
حضرت صاحبقران همان روز به سعادت سوار شد و از آب رامهرمز عبور فرموده فرود آمد و روز یکشنبه به آب می رسیده نزول نمود و روز دوشنبه از جایزان ایوار کرده صحرای زهره مخیم نزول ساخت و روز سه شنبه از کردستان{روستایی در نزدیکی بهبهان} و آب ارغوان گذشته بهبهان معسکر نصرت آشیان گشت...(1)(6)

در سده 9 ه.ق. مولی علی فرزند سید محمد مشعشعی{محمد مشعشع فردی عرب بود که در حدود همین سده از عربستان گروهی از عشایر عرب را با خود همراه ساخت و با ادعای مهدویت شهر عجم نشین هویزه را مورد تاخت و تاز قرار داد و به تدریج در سده های بعد دامنه این تاخت وتاز به نواحی داخلی خوزستان نیز کشیده شد، بدین نحو که بسیاری از عشایر عرب به اینان پیوسته و به درون خوزستان خزیدند. اینان اولین اعرابی بودند که به درون مرزهای کنونی خوزستان وارد گشتند و اعقاب اینان هم اکنون در برخی قسمتهای خوزستان نیز زندگی می کنند. داستان معشعیان در ادامه خواهد آمد و پیش از آن در خوزستان هیچ عربی یافت نمی شد و جملگی فارس بودند}.
_که حضرت علی(ع) را خدا میخواند و مدعی بود که روان آن حضرت، که روان خداست، به کالبد او در امده، و دعوی خدایی می کرد، از بغداد به هویزه و سپس به بهبهان آمد. در این شهر پیر بوداغ، حاکم بهبهان، تیر اندازانی را برانگیخت تا این علی اللهی را به هنگامی که در رودخانه کردستان(مارون) تن شویی می کرد، آماج تیر کرده، بکشتند و مردم را از دست سیاهکاریهای او رها کردند.(1)
در سال 955 ه.ق. القاس میرزا پسر شاه اسماعیل صفوی خانه ها و بازار بهبهان را آتش زد و از راه زیدون به شوشتر رفت.(1)

ادامه دارد...