بهار 1385 - بهبهان بهشت گمشده

نویسنده:بهبهان::: پنج شنبه 85/2/7::: ساعت 3:33 عصر

اندکی در مورد خوزستان

شهرنشینان فارس شهرهای مختلف خوزستان به لهجه های مخصوص محلی چون دزفولی، شوشتری، بهبهانی، آبادانی، و خرمشهری {و ماهشهری}که نوعی از زبان فارسی است، تکلم می کنند و در شهرستانهای، اهواز و مسجد سلیمان، لهجه شوشتری و دزفولی رایجتر است.(17)
قابل توجه خواننده گرامی، منبع این مطلب در سال 1369 هجری خورشیدی تالیف شده است و هم اکنون درشهر اهواز گویشهای دزفولی، شوشتری، بهبهانی، فارسی کتابی یا قاجاری، عربی، بختیاری و..میان صاحبان انها تکلم می شود. در این میان زبان عربی به تناسب روند مهاجرت عربها در اهواز، از رشد بیشتری نسبت به سایرین برخوردار بوده اما تکلم آن محدود به محافل خصوصی و مخاطب بودن عربهاست.
گویشهای شوشتری، بهبهانی، دزفولی، ایذه ای، رامهرمزی، ماهشهری، بختیاری و .. سایر گویش های بومیان خوزستان، بازمانده فارسی میانه یا پهلوی اند که اصطلاحاتی دیگر مانند خوزی باستان، در آنها رایج است که غلظت مورد اخیر در شهرهای بهبهان، و رامهرمز بیشتر است.
به هنگام سقوط ساسانیان، زبان پهلوی تنها در ناحیه خوزستان و حوالی آن مانند بخشهای غربی و جنوبی استان فارس کنونی{سپیدان – کازرون و...}، تکلم می شده است(16)
شهرهای قدیمی خوزستان همگی بافت جمعیتی بومی دارای گویش و فرهنگ مخصوص به خود دارند که بازماندگان قوم پارسی ایالت پارس پیش از اسلام می باشند_که امتداد آن در جنوب عراق بوده است_ که بیشتر این شهرها پس از انقلاب میزبان عشایر بختیاری هم بوده اند. شهرهای شوشتر، بهبهان، دزفول، ایذه، رامهرمز، ماهشهر از این جمله اند.
شهرهای عرب نشین خوزستان در قسمتهای مرزی واقع هستند عربهای خوزستان به دلیل ساختار فشرده عشایری و قبیلگی حداکثر در برخی شهرها تمرکز یافته اند. این شهرها عبارتند از: بستان، سوسنگرد، هویزه. در برخی دیگر از شهرهای بزرگ استان نیز بویژه پس از جنگ مهاجرت کرده اند که در ادامه می آید.
شهرهایی که ترکیب جمعیتی از خوزستانی، بختیاری خوزستانی، طوایف لر خوزستانی و عرب هستند عبارتند از: اهواز، خرمشهر و امیدیه و شوش.درصد جمعیتی هر یک از این اقوام در این سه شهر تقریبا برابر به نفع هر یک است.
شهرهایی که ترکیب جمعیتی خوزستانی و بختیاری دارند عبارتند از: اندیمشک،مسجد سلیمان، باغملک، لالی، اندیکا، هندیجان و..

توجه: در نوشتن مطالب، هر گونه توضیح ضروری مولف، در میان نقل قولها، با علامت ابرو{} مشخص گردیده است.
تمامی پانوشته ها به جز شماره 13 و 16، از کتاب ایرج افشار سیستانی_خوزستان و تمدن دیرینه آن ج 1و2 برگزیده شده اند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پانوشته ها

منابع:

1.ایرج افشار سیستانی_خوزستان و تمدن دیرینه آن جلد2، ص855 تا903
2.جوکار قنواتی، رضا، شناسنامه بهبهان، صص48_49
3.اصفهانی، حمزةبن حسن، تاریخ پیامبران و شاهان، ص55
4.مقدسی، ابوعبدا..،احسن التقاسیم، بخش2، ص 631
5.حسینی فسایی، میرزا حسن، فارسنامه ناصری، ج1، ص319
6.یزدی، مولانا شرف الدین علی، ظفرنامه، تاریخ عمومی مفصل ایران، دوره تیموریان، ج1، ص428
7.ایرج افشار سیستانی_خوزستان و تمدن دیرینه آن جلد1، ص381_403
8.قبادیانی مروزی، ناصرخسرو، سفرنامه ناصرخسرو، ص164
9.جوکار قنواتی، رضا، شناسنامه بهبهان، صص6_5
10.مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج اول، ص 604
11.جوکار قنواتی، رضا، شناسنامه بهبهان، ص 42
12.لسترنج، گای،جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ص290
13.برگرفته از پایگاه سزمین خوزستان
14.جوکار قنواتی، رضا، شناسنامه بهبهان، ص 43
15.ابن حوقل، صورةالارض، ص44
16.رج: جان ناس، تاریخ جامع ادیان از آغاز تا امروز، ترجمه علی اصغر حکمت،ص318
17.ایرج افشار سیستانی_خوزستان و تمدن دیرین

۱۸ حسینی فسایی، میرزا حسن، فارسنامه ناصری، ج2، ص1470.
جوکار قنواتی، رضا، شناسنامه بهبهان، صص 91_93 19.
آمیر، پل، خداوند 20.

پایان

نظرات شما ()

تصاویری از خاییز

نویسنده:بهبهان::: پنج شنبه 85/2/7::: ساعت 3:31 عصر

تصاویری از خاییز - زمستان ۸۴

خاییز منطقه ای است کوهستانی با چشمه های زیبا و پوشش گیاهی بلوط - بادام - انجیر و سایر گیاهان بومی زاگرس

این کوهستان در چند کیلومتری شمال شرقی بهبهان واقع شده است

(تصاویر زیر طبیعت زیبای خاییز را چند روز مانده به نوروز ۸۵ به تصویر می کشد.(با تشکر از آقای امین مهرانفر

نظرات شما ()

تصاویری از بهبهان

نویسنده:بهبهان::: پنج شنبه 85/2/7::: ساعت 3:28 عصر

چند تصویر دیگه که از طبیعت و پوشش گیاهی اطراف بهبهان گرفتم

بهبهان

فروردین ۸۵

نظرات شما ()

درباره بهبهان 4

نویسنده:بهبهان::: پنج شنبه 85/2/7::: ساعت 3:26 عصر

آثار و بناهای تاریخی شهر بهبهان

آ: تلال
از شهر ارجان در زمینی به مساحت حدود هزار هکتار، تل و تپه های زیادی جای خانه ها باقی مانده (اند. وسعت زمین اشغال شده و کثرت تپه های موجود، عظمت شهر را در زمان آبادی می رساند.(7
ب: پل شکسته
پل کسری در 200 متری شرق راه بهبهان به امام زاده جعفر بر رودخانه تاب ساخته شده و از بناهای (زمان ساسانیان است. (7
(لسترنج مولف کتاب جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی درباره این پل می نویسد:(7
بیش از سه هزار ذراع طول داشت و از بناهای زمان ساسانیان بود و پل خسروی نامیده می شد و سر راه قریه دهلزان(دهلیزان) قرار داشت.»(7)(12)
(تابستانها که آب رودخانه تاب فروکش می کند، پل کسری{شکسته} نمایان می شود.(7

پ: پل و بند بکان
بند و پل بکان بر روی رودخانه تاب در محلی به نام بکو (بکان) ساخته شده اند و از بناهای معروف زمان خود بوده اند که در زمان خلافت امویان به کمک یکی از توانگران فارس به نام دیلمی، که پزشک (مخصوص حجاج بن یوسف بود، بنا شدند.(7
(تاریخ بنای این پل را باید در فاصله سالهای 75 و 95 ه.ق. دانست.(7
در شمال این بند و پل پیوسته به آن چهار آسیاب آبی دایر بوده که سنگهای آن بر حول محور افقی گردش می کرده اند و آثار آنها تا به امروز باقی است.(7) (14)
(لسترنج می نویسد:(7
نزدیک شهر دو پل سنگی معروف بر روی رودخانه تاب ساخته شده بود که از روی آن پلها به خوزستان می رفتند و هنوز آثار آنها باقی است. بنای یکی از آن دو پل را منسوب به دیلمی پزشک 12)(7)حجاج حاکم عراق در زمان امویان دانسته اند.
(ابن حوقل مولف کتاب صورة الارض درباره پل بکان می نویسد:(7
«این پل میان فارس و خوزستان قرار دارد و بی نظیر است و به عقیده من از پل قرطبه اندلس بزرگتر می باشد و ان را بعضی از بومیان فارس ایجاد کرده اند.»(7)(15)

(حاج میرزا حسن حسینی فسایی مولف فارسنامه ناصری می نویسد:(7
این شهر[ارجان] را در کنار جنوبی رودخانه تاب که اکنون به رودخانه کردستان شهرت یافته، ساخته اند و بر این رودخانه از دروازه شهر ارجان، بندی بسته و بر روی بند پلی ساخته اند و آن را پل بکان که نام محله ای از ارجان است گویند و تا کنون قوائم آن بند و پل باقی است.(7)(16)

ت: مسجد جامع بکان
مسجد جامع بکان در شمال شهر بهبهان در کنار رودخانه تاب واقع است. طاقهای شبستان مسجد از سنگ تراشیده شده و ملاط گچ ساخته شده اند. دور محراب آن آیات قرآنی نوشته شده است. تاریخ بنای آن به خط کوفی در سنگی که اکنون در دیوار جنوبی شبستان مسجد نصب است نقر شده.(7)
می گویند هنگامی که حضرت رضا(ع) عازم خراسان بوده از شهر ارجان عبور کرده و در مسجد جامع (محله بکان نمازگزارده است. این مسجد هم اکنون به قدمگاه امام رضا(ع) موسوم است.(7

ث: حمام محله بکان
حمام بکان در حدود 50 متری غرب بند و پل بکان، در کناره جنوبی رودخانه تاب واقع است. آثار حوض، (خزینه، و رخت کن آن تا به امروز باقی است.(7)(17

ج: کتیبه های تنگ تکاب
تنگ تکاو یا دربند پارس در 9 کیلومتری شمال شهر بهبهان واقع است. در اوایل تنگ تکاب که معبر کوهستانی جاده قدیمی بین النهرین_استخر ، و جاده خوزستان_فارس در دوره اسلامی بوده است، و به فاصله کمی از مدخل تنگ، چند کتیبه به خط فارسی نستعلیق ساده بر روی سنگ کوه کنده شده است.(7)

چ:مجسمه و ظرفهای سنگی
به هنگام تسطیح اراضی ناحیه ارجان بهبهان، یک مجسمه سنگی به شکل قو یا مرغابی که در یک قسمت بدن آن یک سطر خط میخی حک شده، و همچنین دو ظرف سنگی دیگر در اوایل هزاره اول ق.م. کشف شده اند که بر آنها نقش سر مرغابی به صورت برجسته حک شده است.(7)
..شاید اشیای پیدا شده مربوط به زمان کیتین هوتران باشند، زیرا این اشیاء در نزدیکی آرامگاه این پادشاه پیدا شده اند. (7)

ح: قلعه ارجان{ارگان یا آریاگان}
(پل آمیر مولف کتاب خداوند الموت، قلعه ارجان را چنین توصیف کرده است:(7
قلعه ارجان بالای کوهی سنگلاخ بنا شده است. قلعه در مرتفع ترین قسمت کوه، متکی به یک تخته سنگ بزرگ ساخته شده و آب باران و برف از همان تخته سنگ وارد انبارهای قلعه می گردیده و آنها را پر می کرده است. برجهای قلعه به شکل مکعب می باشد که اسلوب ساختمان برجها از قلاع رومی اقتباس گردیده است.
صحن قلعه ارجان چهل ذرع در چهل ذرع می باشد و اطراف صحن سه طبقه حجره یکی بالای دیگری دیده می شد و تمام حجره ها دارای طاق چند شاخه معروف به طاق رومی که محکمترین طاقها به حساب م یآید می باشد. برکیارق فرزند ملکشاه سلجوقی به دستور حسن صباح رهبر فرقه اسماعیلیه در قلعه ارجان زندانی بوده است.(7)(18)

خ: سایر آثار تاریخی و زیارتگاهها:
کاروانسرای نزدیک دژ مهتابی، پل دختر، پشت گرد، بقعه سبز پوش، کلاه فرنگی، چهل ستون، تل سنگر، بی بی زبیده، گل بی بی، شهزاده حسین، بی بی خدیجه، شاهزادگان حسین و ابوطالب و..

...ادامه دارد

نظرات شما ()

درباره بهبهان 3

نویسنده:بهبهان::: جمعه 85/1/25::: ساعت 1:14 عصر

داستان شهر ارگان، بهبهان قدیم
ناصرخسرو قبادیانی که در سال 443 ه.ق. به ارجان سفر کرده می نویسد:(۲۵)
ارجان شهری بزرگ است. و در او بیست هزار مرد بود. ودر جانب شرقی آن رودی است

که از کوه در آید و به جانب شمال آن رود،چهار جوی عظیم بریده اند و آب از میان شهر

به در برده، که خرج بسیار کرده اند و از شهر بگذرانیده و به آخر شهر بر آن باغها

و بستانها ساخته و نخل و نارنج و زیتون بسیار باشد.(25) (8 )آثار چهر نهر مزبور امروز

نیز وجود دارند. (25)شهرارجان 6 دروازه به نامهای دروازه اهواز، دروازه ریشهر، دروازه شیراز

، دروازه میدان، دروازه کیالین(کیل کنندگان)،

دروازه رصافه(سنگ فرش) داشته است. خانه شاه که امروزه ویرانه ان به سرای ملک معروف است

، در جنوب شرقی شهر قرار داشته و بازار، که هنوز خرابه هایش را بازار ارجان گویند، در شمال

شرقی خانه شاه بوده است.(25)بزرگترین تل شهر ارجان، همایون یا تل حومه است. در جلو تل،

همایون دروازه نام دارد و احتمالا یکی از ششدروازه شهر است.(25) (9)
مسعودی مولف کتاب مروج الذهب در شرح آتشکده های ده گانه قدیم ایران می نویسد:(25)

«آتشکده دیگر در شهر ارگان فارس{تا چند سال پیش جزو فارس بوده و پیش از انقلاب به خوزستان

ملحق شد} بود و به روزگار بهراسف بنا شده بود. این ده اتشکده پیش از ظهور زرادشت پسر

اسبیمان، پیامبر مجوس،بوده است.»(25) (10)

با توجه به بعثت زرتشت در سال 630 ق.م. تولد وی را در حدود همین سالها نوشته اند.(فرهنگ مترجم، ش2817.)

آتشکده ارجان یا ارگان حدود 800 سال قبل از میلاد، فروزان بوده است و اگر بهراسف نیز همان بیوراسف

یا ضحاک باشد

، قدمت شهر ارجان به 2213 ق.م. می رسد. (7)
ایالت ارجان قبل از ساسانیان موسوم به آریاگان یعنی محل سکونت آریاها و مرکز آن شهر قدیمی ارگان

(مخفف آریاگان) بود.

در دوره اسلامی واژه ارگان را معرب کرده، ارجان نامیدند.(25)
در آغاز سده 6 ه.ق. عوامل زیر باعث خرابی تریجی شهر ارجان شدند: شکستن سد ارجان و مختل شدن

امور کشاورزی؛

ناامنی منطقه در اثر استیلای ملاحده بر قلاع{قلعه ها} اطراف شهر؛ نداشتن دیوار دفاعی و نیروی نظامی به

منظور حفظ امنیت

این سرزمین.(25 )بعضی نیز زلزله ای عظیم را عامل آن دانسته اند.
پس از خرابی ارجان، شهر بهبهان که از روستاهای تابع آن بود، رو به آبادی نهاد و به مرور شهری شد که

جانشین ارجان گردید.(25) (۱۱)

ادامه دارد ....

نظرات شما ()

1 2 >